Er is een voorzichtige, maar structurele trend zichtbaar waarbij bedrijven meer op zoek gaan naar het aantrekken van (een deel van de) financiering bij betrokken medewerkers, klanten en relaties.

Dit is een jaar of 10 geleden gestart met startende bedrijven die via crowdfunding via voorverkoop producten aanboden en de later ook investeringen op gingen halen bij “de crowd”. De laatste tijd zien we ook de toename van investeringen door medewerkers bij snelgroeiende bedrijven, maar ook bij familiebedrijven die binding willen opbouwen met betrokken medewerkers.

Een nieuwe ontwikkeling is het betrekken van klanten bij gevestigde bedrijven. Eerder dit jaar werd bijvoorbeeld het burgerinitiatief HENA gestart om gezamenlijk mede-eigenaar te worden van de HEMA. De nieuwe kopers van de HEMA hebben de initiatiefnemers afgelopen week ook aangegeven dat zij hier wel voor open staan.

Terwijl dit nog een initiatief was wat buiten de organisatie om werd opgezet, zet Blokker nu in op een loyaliteitsprogramma “Blokje Blokker” waarmee trouwe klanten mede-eigenaar kunnen worden.

Het “Blokjes Blokker” concept wordt eind november gepresenteerd. Blokker werkt hiervoor samen met Bits of Stock, een organisatie die “fractionele aandelen” als oplossing introduceert als loyalty-programma. Hiermee wordt een deel van de aandelen van Blokker in een STAK ondergebracht, waarbij de klanten een of meerdere certificaten van aandelen ontvangen.

Bij HENA is de aanpak anders. De individuele HEMA-fans financieren gezamenlijk een SPAC ( Special Purpose Acquisition Company), waarmee zij zich in kunnen kopen in een bedrijf. Dit concept wordt soms ook gebruikt om bij particuliere investeerders geld op te halen via een nieuwe beursfonds (zie uitleg bij RTL nieuws hierover) om daarna op zoek te gaan naar een interessante overnamekandidaat. Wanneer deze gevonden is dan zal het beursfonds zich inkopen in een onderneming, die hiermee dan eenvoudiger een beursnotering kan krijgen.

Bij HENA wordt dit model gebruikt om zich heel specifiek als (minderheids) aandeelhouder gezamenlijk in te kopen bij HEMA en wordt het fonds voornamelijk gevuld door HEMA-fans.

Of het nu gaat om crowdfunding, medewerkersparticipatie of klantenaandelen. De trend naar meer betrokken investeerders wordt hiermee wel duidelijk. Er zijn nog voldoende uitdagingen om traditionele financieringen te combineren met deze nieuwe, betrokken financiers, bijvoorbeeld rond zeggenschap en het behouden van de betrokkenheid op langere termijn.

Deze voorbeelden maken hier echter wel de weg voor vrij door aan te tonen dat er interessante mogelijkheden zijn om deze vormen van financieringen meer te combineren in de toekomst.

Om als boekhandel te overleven heeft een groep van 220 personen samen €280.000 ingelegd om via de coöperatie “De Nieuwe Boekhandel” gezamenlijk eigenaar te worden van de gelijknamige boekwinkel in Amsterdam.

Dit is een duidelijk voorbeeld van “community ownership”, waarbij een groep betrokken burgers samen een maatschappelijk belangrijke organisatie wil ondersteunen door er ook samen eigenaar van te worden.

Op een vergelijkbare manier zijn in Haren (100 personen) en Arnhem (290 personen) boekhandels in eigendom gekomen van betrokken klanten en bewoners. Dit toont ook aan dat er in meerdere plaatsen in het land behoefte is om actief “mee te ondernemen” met initiatieven die niet perse een groei- of winstoogmerk hebben.

Uit de laatste kwartaalcijfers van de NVL, de branchevereniging van de leasemaatschappijen, blijkt dat de investeringen van bedrijven hard afnemen. Vooral in het derde kwartaal was een sterke krimp zichtbaar.

Er werd slechts voor €1,3 miljard aan nieuwe contracten afgesloten, terwijl dit een jaar eerder nog €2,2 miljard was, een daling van 43%. Ook in het tweede kwartaal was al een daling zichtbaar van €1,8 naar €1,6 miljard. De krimp viel toen deels mee vanwege de al eerder geplaatste bestellingen van voor de coronacrisis.

Een snel herstel is niet in zicht, zegt voorzitter Peter-Jan Bentein in het FD. De leasebranche verwacht dat de markt in het vierde kwartaal niet gaat herstellen en da de waarde van het aantal nieuwe leasecontracten in 2020 waarschijnlijk amper boven de €6 miljard uitkomt. Dit was in het record jaar 2019 nog €7,7 miljard.

Opvallend is dat de nieuwe leasemaatschappij Beequip (eigendom van NIBC) minder last lijkt te hebben van de crisis. De organisatie, die in de eerste 5 jaar van haar bestaan voor €1 miljard aan lease contracten heeft afgesloten, claimt in de eerste helft van het jaar nog met 14% te zijn gegroeid en per 1 september nog haar personeelsbestand uit te breiden met 17%.

De aanbieder zet vooral in op de Sale & lease back constructie, waarmee ondernemers het eigen materieel verkopen en terug leasen van de aanbieder. Hiermee wordt op korte termijn werkkapitaal beschikbaar gemaakt door de ondernemers.

Het gehele rapport van NVL met alle cijfers is hier te downloaden.

Een ander voorbeeld van een nieuwe financier in de lease markt is MijnDomeinInvest.

10 jaar geleden is webhoster MijnDomein.nl gestart met het ophalen van financiering bij particulieren voor het financieren van een wagenpark om aan particulieren te leasen. Hiervoor werden in eigen beheer obligaties uitgegeven.

Nu, 10 jaar later, is er voor eigen auto’s, maar ook voor partners, al €30 miljoen opgehaald met obligaties. Het bijzonder van dit concept is dat particuliere investeerders een vaste vergoeding van 3% per jaar ontvangen voor een lening van 2 jaar en dat de auto’s als onderpand dienen voor de lening.

Een bijzondere lease constructie op deze manier, waarmee geen gebruik gemaakt wordt van bancaire financiering, maar waarbij de rentevergoeding betaald wordt aan particulieren.

Afgelopen week werd er vanuit diverse kanten opgeroepen om fiscale aanpassingen door te voeren rond durfkapitaal. Zo pleitten ondernemer Wibe Wagemans en FD-journalist Eva Schram in hun boek ‘Het geheim van Silicon Valley’ voor het fiscaal stimuleren van investeringen via durfkapitaal om tot meer “unicorns” te komen in Nederland.

Daarnaast was er een uitgebreide oproep in het FD van een groep (oud) ondernemers om fiscale maatregelen te implementeren voor werknemersparticipatie, herinvesteren door oud-oprichters en de introductie van een Impactkorting om het investeren in tech startups aan te jagen.

Het succes van (tech) start-ups staat of valt bij de kwaliteit van de werknemers schrijven de oud-ondernemers in het FD. Start-ups hebben doorgaans nog geen omzet of winsten om aantrekkelijke salarissen te betalen. Daarom bieden zij medewerkers een lager vast salaris, aangevuld met (opties op) aandelen. Zodra het de onderneming financieel goed gaat, gaat het de (eerste) werknemers ook goed.

Dit is in Nederland echter minder goed geregeld dan in veel andere landen, schreef ik al eerder met Erik Stam in een opiniestuk. De schrijvers van dit artikel pleiten voor een model waarbij de belasting op dit “uitgestelde loon” pas wordt geheven op het moment dat werknemers de aandelen daadwerkelijk (kunnen) verkopen.

De tweede suggestie die ze doen is het bevorderen van het herinvesteren door oud-oprichters, medewerkers en investeerders na een succesvolle exit (paying it forward) in nieuwe bedrijven.

Dit kan gedaan worden door de opbrengst van een succesvolle investering niet direct te belasten als deze binnen een bepaalde periode wordt geherinvesteerd in een kwalificerende onderneming. De inkomsten- of vennootschapsbelastingclaim wordt dan doorgeschoven naar de vervolginvestering, bijvoorbeeld als de fiscale deelnemingsvrijstelling niet van toepassing is.

Als laatste wordt de suggestie gedaan om te komen met een “techgerelateerde impactkorting” (TIK). Veel techondernemingen maken de eerste jaren geen (fiscale) winst. De meeste Nederlandse stimuleringsregelingen richten zich op verlaging van belastingdruk op winst. Dat maakt ze nutteloos voor de meeste start-ups en scale-ups.

Daarom roepen zij op tot regelingen voor afdrachtvermindering van heffingen die betaald moeten worden, zoals de loon- en btw-heffing.

Via de “techgerelateerde impactkorting” zouden start-ups die geld uitgeven aan innovatie en technologie hun maandelijkse belastingafdracht kunnen verminderen. Dit kan bij succes in een latere fase dan alsnog worden voldaan.

Terwijl veel startups zich bij medewerkersparticipatie richten op verminderen van de loonkosten en het binden van getalenteerde medewerkers, wordt dit ook ingezet om binnen stabiele mkb organisaties de risico’s en voordelen te delen met medewerkers, waarbij medewerkers zich gedurende een bepaalde periode kunnen inkopen als mede-aandeelhouders in het bedrijf.

In Forbes verscheen deze week een artikel van een 34-jaar oude onderneming die tegels fabriceert waarvan de eigenaar bewust koos voor het overdragen van zijn resterende aandelenbelang van zijn aandelen naar het personeel. Hiermee groeit het belang van de medewerkers naar 40%.

Sinds 2013 kon het personeel al participeren en was het personeel al voor ca. 15% eigenaar. Sinds die tijd is de omzet 8x zo hoog geworden, is betrokkenheid van medewerkers sterk toegenomen en was het eenvoudiger om personeel vast te houden.