Op 17 mei 2011 verscheen het Advies van de expertgroep bedrijfsfinanciering” ook wel Commissie de Swaan genoemd: “Naar een gezonde basis: bedrijfsfinanciering na de crisis” Executive Summary eindrapport commissie de Swaan d.d. 17 mei 2011-2. In dit rapport wordt (op pagina 12 e.v.) voor het eerst verwezen naar kredietunies, als mogelijke financieringsbron voor het MKB. Professor Piet Duffhues, één van de opstellers van het rapport, schrijft daarover op 7 oktober 2011:
Er wordt in Nederland kritisch gekeken naar banken die tekort zouden schieten als kredietgevers. De kritiek spitst zich toe op de schaal waarop banken kredieten verlenen en de als scherp aangevoerde voorwaarden waartegen ze worden verstrekt, als ze al worden verstrekt.
Daarnaast heeft de kritiek betrekking op de relatieve ontoegankelijkheid van banken voor kredietvragers, de vele wisselingen van account managers in banken, de lange wachttijden voordat beslissingen worden genomen en het bestaan van lange lijnen. De kritiek is met name te beluisteren in het midden- en kleinbedrijf en werd onlangs verwoord met de nostalgische verzuchting ‘hadden we nog maar de Nederlandsche Middenstandsbank’. Dat het MKB vooroploopt is niet verbazingwekkend als men bedenkt dat juist daar de behoefte aan het goed functioneren van banken buitengewoon groot is gezien het veelal ontbreken van geschikte alternatieve financiering voor de noodzakelijke investeringen. Het onlangs uitgebrachte onderzoeksrapport van de Commissie-De Swaan (‘Naar een gezonde basis: bedrijfsfinanciering na de crisis’) dat in Juni is gepubliceerd door het Ministerie van EL&I en aan de Tweede Kamer is aangeboden, gaat uitvoerig in op deze problematiek. Het maakt melding van initiatieven om de Nederlandse aanbodstructuur van de financiering van ondernemingen te verbeteren.
Een van deze initiatieven is het idee om in Nederland ‘credit unions’te intorduceren als nieuw type financiële instelling naast de bestaande bankinstellingen. Een Nederlandse naam voor deze instellingen zou ‘kredietunies’ kunnen zijn. De werkgroep van enkele ex-bankiers die dit idee uitdraagt gaat ervan uit dat de levensvatbaarheid van deze instellingen in Nederland weliswaar zorgvuldig moet worden onderzocht maar nauwelijks kan worden betwijfeld. Het gaat om een verlening van kredieten ‘van, door en voor’ ondernemers in het mkb. Hun coöperatieve structuur zou belangrijk bijdragen aan de persoonlijke en menselijke factor in het bankbedrijf. Sparen en lenen en advisering van ondernemers zijn de kernactiviteiten. Externe financiering van de coöperatie via de kapitaalmarkt is niet voorzien. Op internationaal niveau zou volgens de initiatiefnemers aansluiting moeten worden gezocht met de World Council of Credit Unions.
De kernvraag die uit dit alles naar voren komt, is of Nederland tot nu toe credit unions onterecht heeft gezien als instellingen die in het buitenland nuttige diensten bewijzen maar hier niet kunnen gedijen. Dat roept de vraag op naar het business model van deze instellingen. Dat is in feite onbekend. Voor wie het mkb een warm hart toedraagt ligt een interessante uitdaging en plicht om zich in deze vraag op de kortst mogelijke termijn te verdiepen. Universiteiten moeten en kunnen daarin een rol van betekenis vervullen. Ik wil graag een bijdrage leveren.
Dr Piet Duffhues is emeritus-hoogleraar Ondernemingsfinanciering Tiburg University.
