Bedrijven in het mkb nemen steeds vaker hun toevlucht tot non-bancaire financierings­producten. Om te kunnen innoveren en investeren, maar ook om in de huidige economie overeind te blijven. Gezonde concurrentie voor de grootbanken of risicovol? Professor Peter Roosenboom houdt enkele actuele trends tegen het licht. “Er is meer transparantie nodig.”

Non-bancaire financiering in de lift

“Het belang van non-bancaire financiering is in de afgelopen jaren toegenomen. Non-bancaire financieringsvormen richten zich voornamelijk op het kleinere segment binnen het mkb. Voorbeelden zijn microkredieten, verstrekt door Qredits, en geld dat wordt opgehaald via crowdfunding-platforms. Financiering via leasing en factoring is veruit de grootste bron van non-bancaire financiering, en bereikt in toenemende mate ook kleine bedrijven. Volgens de Stichting MKB Financiering is in 2021 voor € 3,1 miljard aan non-bancaire financiering verstrekt. Daarbij is 22 procent van de totale financiering onder een miljoen euro door niet-banken verstrekt, waarvan financieringsbedragen tot € 50.000 de overgrote meerderheid vormen. Non-bancaire financiering richt zich dus in het bijzonder op kleine financierings­bedragen en kleinere mkb-ondernemingen, die bij de bank vaak minder goed terecht kunnen. Mijn verwachting is dat de komende jaren de non-bancaire markt zich verder zal ontwikkelen en bancaire en non-bancaire spelers nog meer zullen samenwerken. Het mkb zal daarmee minder afhankelijk worden van bancaire financiering, hoewel bancaire financiering voor veel mkb-ondernemingen nog wel veruit de belangrijkste vorm van externe financiering zal blijven. Banken verschaffen volgens de Stichting MKB Financiering nog altijd drie kwart van de financierings­bedragen onder een miljoen euro.”

Risicodragend vermogen

“Naast deze financieringsalternatieven voor bancair krediet neemt ook het belang van extern eigen vermogen in Nederland toe. Risicokapitaal wint sinds 2015 aan terrein, mede door een veelheid aan nationale en regionale overheidsregelingen ter stimulering van risicokapitaal. Het gaat daarbij niet alleen om financiering voor startende bedrijven, maar ook om financiering van groeiplannen van langer bestaande bedrijven. In 2021 hebben venture capital fondsen (inclusief groeikapitaal) een recordbedrag van € 4,3 miljard geïnvesteerd in Nederlandse startups en scale-ups, een stijging van meer dan 150 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Dit risicodragend kapitaal is hard nodig om de innovatiekracht van het mkb verder te versterken. Naast venture capital fondsen spelen ook private investeerders, zoals business angels een rol in het verschaffen van risico­dragend vermogen aan innovatieve ondernemingen.”

Regie van de overheid

“De overheid stimuleert de verbreding van de kapitaalmarkt voor bedrijven met dit risicodragend kapitaal. Dat is ook hard nodig om de innovaties en investeringen voor de grote transities te kunnen realiseren. De transities van energie, digitalisering, duurzaamheid en klimaat kosten een bedrijf veel geld, maar leveren niet direct baten op. De Nederlandsche Bank heeft recent gewezen op een leemte in de financieringsmarkt op het gebied van de transitie­opgaven en klimaatinvesteringen. De groep innovatieve starters en bedrijven die pas op lange termijn rendement behalen vanwege lange ontwikkeltrajecten en terugverdientijden (zoals bij innovatie op het gebied van maatschappelijke transities als duurzaamheid) ondervinden aan de aanbodzijde van de financieringsmarkt nadeel van het ontbreken van een markt, specifiek voor de financiering van dergelijke grootschalige transities. Zolang de markt het onvoldoende aandurft deze bedrijven van financiering te voorzien, zal de overheid de regie moeten pakken. Dat gebeurt al met InvestNL en andere overheidsregelingen. Aan de andere kant moet de overheid ook weer niet te veel de markt verstoren. Dus zodra marktpartijen dit oppakken, zou de overheid zich moeten terugtrekken.”

Fintech-bedrijven nieuwe spelers non-bancaire markt

“Financiële technologie speelt een steeds belangrijkere rol op de financieringsmarkt en in het financierings­proces. Er zijn veel fintech-bedrijven bijgekomen toen in 2019 de Payment Service Directive 2, de PSD2, van kracht werd. Met deze Europese wet krijgen ook non-bancaire aanbieders makkelijker toegang tot bankgegevens als de klant daar toestemming voor geeft. Fintech-toepassingen beogen de snelheid en het gebruikersgemak van financiële diensten te verbeteren. Mkb-ondernemingen kunnen hiermee voordeel behalen, bijvoorbeeld door zo sneller een voorschot te krijgen op bestaande debiteuren of eenvoudiger en sneller zakelijke financiering te kunnen aanvragen. Er zit nog steeds groei in deze markt. Ook grote spelers zoals Adyen springen in op deze trend. Adyen beschikt over een bankvergunning en verstrekt al geruime tijd kortlopende kredieten. Adyen heeft al aangekondigd haar kredietverlening verder te willen uitbouwen en kan daarmee een serieuze concurrent worden voor het bankwezen. Dat zit ondertussen niet stil. Ook de Rabobank, ING en ABN Amro hebben fintech-takken in hun bedrijven opgezet.”

Waarschuwing AFM

“Bedrijven in het mkb krijgen dus steeds ruimere mogelijkheden voor de financiering van hun voorraden, debiteuren, innovaties en andere investeringen. Welkome alternatieven in het bijzonder voor mkb-ondernemers die minder goed bij een bank terecht kunnen. Op zich is meer concurrentie een gezonde ontwikkeling en gunstig voor deze groep ondernemers. Maar de kosten van non-bancaire financiering liggen vaak hoger, omdat de toegang tot kapitaal voor hen duurder is dan voor banken. De kosten verbonden aan non-bancaire financiering zijn niet altijd op voorhand voldoende duidelijk. Niet voor niets heeft de AFM gewaarschuwd voor excessen. Meer transparantie hierover is gewenst en goede adviseurs die voldoende bekend zijn met de non-bancaire markt zijn hard nodig.”

Volwassen alternatief

“Om ervoor te zorgen dat non-bancaire financiering verder volwassen wordt is een aantal stappen nodig. Aanbieders van non-bancaire financiering vallen niet in alle gevallen onder financieel toezicht en zelfregulering biedt onvoldoende uitkomst. Dit zal moeten verbeteren, zodat klanten beter beschermd worden tegen bijvoorbeeld verborgen kosten. Die discussie wordt nu ook al gevoerd. Daarnaast is verdere professionalisering van de adviseurssector nodig, bijvoorbeeld met een kwaliteitskeurmerk. Adviseurs moeten mkb-ondernemers onder andere goed kunnen informeren over de kosten van een lening en inzicht geven in hun provisies. Daarnaast kan worden gedacht aan een kredietregister met informatie over de kredietwaardigheid van ondernemers. Dit kan elke financier raadplegen bij een beslissing om een bedrijf wel of niet financiering te verstrekken. Vergelijk het met het Bureau Kredietregistratie voor particulieren. De kredietverleningskosten kunnen daarmee worden verminderd en dit kan een positief effect hebben op de kredietverlening aan mkb-bedrijven.”

Toekomstige ontwikkelingen

“Dit alles speelt zich momenteel natuurlijk af in een complexe context. Mkb-ondernemers zijn Covid-19 nog niet te boven of er dienen zich nieuwe problemen aan, zoals inflatie, stijgende rente, hoge energieprijzen, stijgende lonen, personeelstekorten, hogere vennootschapsbelasting en mogelijk een naderende recessie met teruglopende consumentenbestedingen. De winstgevendheid staat onder druk en niet alle kosten kunnen worden doorberekend aan de klant. We zien deze zorgen ook terug in de MKB Conjunctuurklok van het CBS (die kun je vinden op de site staatvanhetmkb.nl). In die Conjunctuurklok zie je dat de situatie in het derde kwartaal 2022 is verslechterd ten opzichte van het tweede kwartaal. Het ondernemers­vertrouwen daalt. Bedrijven in het mkb hebben heel lang kunnen profiteren van een historisch lage rente, maar die tijd is echt voorbij. Geld lenen zal voor ondernemingen duurder worden dan voorheen. En banken zullen in de toekomst waarschijnlijk op zoek zijn naar meer zekerheden voordat ze leningen verstrekken. Als we inderdaad in een langdurige recessie belanden, is het onvermijdelijk dat sommige bedrijven het niet zullen redden. Zowel bancaire als non-bancaire financiering zal lastiger beschikbaar zijn en duurder worden. En daaraan gekoppeld zal de vraag naar financiering teruglopen. Met een goed functionerende non-bancaire markt en fintech-toepassingen hebben mkb-ondernemers echter meer mogelijkheden in handen gekregen om financierings­bronnen aan te boren en het financieringsproces sneller, efficiënter en gebruiksvriendelijker te doorlopen.”

Prof. dr. Peter Roosenboom is als hoogleraar ondernemingsfinanciering verbonden aan de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit. Roosenboom is mede-auteur van meerdere rapporten over mkb-financiering.

Tekst: WentWerkt Journalistiek

https://www.staatvanhetmkb.nl/publicatie/non-bancaire-markt-in-opkomst?utm_campaign=Trends%20in%20MKB%20financiering&utm_medium=email&utm_source=Revue%20newsletter