12 oktober 2020
Ook voor de Europese bankensector hangt er een flink prijskaartje aan de coronacrisis. Doordat veel klanten hun lening niet kunnen terugbetalen krijgen de banken de komende drie jaar te maken met zo’n €400 miljard aan kredietverliezen, zo verwacht Oliver Wyman. Als er een tweede lockdown komt verdubbelt dit bedrag zelfs ruim, tot €830 miljard.
Dat de coronapandemie een spoor van vernieling trekt door de mondiale economie moge inmiddels duidelijk zijn. Tot op heden was er echter relatief weinig te horen over de bankensector. Als die al ter sprake kwam was het vaak omdat banken een rol kunnen spelen in het overeind houden van noodlijdende bedrijven. Een welkome afwisseling voor veel bankiers, die tijdens de vorige grote crisis juist werden gezien als de grote boosdoeners.
Desondanks was het natuurlijk onvermijdelijk dat ook de banken de coronacrisis zouden gaan voelen. Want als het slecht gaat met de economie loopt het aantal klanten dat zijn leningen niet meer kan aflossen op, en moet er dus meer opzij worden gezet voor kredietverliezen.
Daarbij klinkt €400 miljard natuurlijk als een astronomisch bedrag, maar banken schrijven ook in tijden van economische voorspoed jaarlijks vele tientallen miljarden af. De afgelopen drie jaar ging het in totaal om €160 miljard. Tijdens de Europese staatsschuldencrisis van 2012-2014 werd er ook al zo’n €400 miljard afgeschreven en tijdens de financiële crisis van 2008-2010 ging het zelfs om meer dan €1.000 miljard.
Bovendien staan banken er nu over het algemeen veel beter voor dan aan het begin van de financiële crisis, onder meer vanwege de veel hogere buffers die ze sindsdien moeten aanhouden. Oliver Wyman verwacht dan ook niet direct dat banken zullen omvallen. “Hoewel veel banken het moeilijk zullen krijgen, lijkt het er op dit moment niet op dat de pandemie de Europese bankensector zal verlammen”, aldus Christian Edelmann, co-hoofd van EMEA Financial Services.
Met name dit jaar zullen de kredietafschrijvingen naar verwachting een flinke deuk slaan in de omzetten. Vorig jaar zetten de Europese banken nog €566 miljard om. Oliver Wyman rekent voor dit jaar op €385 miljard. Daarna zullen de afschrijvingen weer teruglopen en de omzetten weer langzaamaan herstellen, naar €450 miljard in 2021 en €535 miljard in 2022.
Uiteraard verschilt de situatie per bank en per land. De grote Nederlandse banken gaat de crisis in met een “relatief sterke positie”, zegt Oliver Wyman-partner Ted Rudholm-Alfvin. “Zo heeft de groep een gemiddelde kernkapitaalratio (CET1) van meer dan 16% en een rendement op eigen vermogen (RoE) van ongeveer 7%, beide boven Europese gemiddelden. De sterke kapitaalpositie en inkomsten helpen de impact van relatief grote verliezen te verzachten en zorgen ervoor dat de banken relatief sterk uit de crisis zullen komen als die zich ontwikkelt zoals nu verwacht. Gedurende de huidige crisis heeft de Nederlandse regering veel gedaan om de klap voor banken te verzachten, waardoor een verlaging van de kapitaalratio’s is voorkomen.”
Ambitieuze herstructureringsinspanningen
In het rapport pleit Oliver Wyman voor ambitieuze herstructureringsinspanningen, “die alleen zullen slagen als banken de betrokkenheid en steun van beleidsmakers en toezichthouders krijgen”, zo stelt Edelmann. “Dat omvat onder andere het overeenkomen van transformatieplannen met kapitaaleffecten op korte termijn, het aanmoedigen van snellere consolidatie en het versnellen van de inspanningen om tot een eengemaakte financiële markt te komen. Het alternatief is een systeem dat worstelt om de economische groei te ondersteunen en achterblijft bij de rest van de wereld.”
Uiteraard kosten deze transformatieplannen veel geld. Een probleem hierbij is dat meer dan de helft van het kapitaal in het systeem zal zitten in banken zit die zich ‘in onzekerheid’ bevinden: ze hebben net genoeg kapitaal om aan de wettelijke vereisten te voldoen maar genereren een zwak rendement. Daardoor hebben ze geen geld over om transformaties te financieren.
Om geld vrij te maken kan worden gesneden in het fysieke kantorennetwerk. Ook adviseert Oliver Wyman om nu te investeren in digitalisering en het verbeteren van de klantervaring, om zodoende de inkomsten te kunnen verhogen en de kosten te kunnen drukken. Daarnaast zal extra aandacht moeten komen voor Bijzonder Beheer, waar het de komende jaren erg druk gaat worden.
Voor de Nederlandse banken liggen volgens de experts van Oliver Wyman misschien kansen in het verschiet. “Mits ze erin slagen strenge kostenbesparende initiatieven door te voeren en kredietverliezen zorgvuldig te beheren, zullen ze niet alleen sterker uit de crisis komen dan andere Europese spelers, maar zullen ze zelfs in de aanval kunnen gaan, denk bijvoorbeeld aan overnames. Ook kunnen ze hun pre-COVID-plannen beschermen zoals digitalisering en financiering van het klimaatakkoord”, aldus Rudholm-Alfvin.
Wel hangt de komende tijd de dreiging van een tweede lockdown boven de banken. Volgens Oliver Wyman zou de sector in dat scenario onder nog meer druk komen te staan, zeker als overheden – die tijdens de eerste lockdown al flinke schulden op zich hebben genomen – bedrijven niet meer zoveel steunmaatregelen kunnen bieden als tijdens de eerste lockdown. “Zolang deze crisis loert zullen banken voorzichtig blijven in hun risicobereidheid en -planning”, aldus Oliver Wyman.
